Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

XVII. ve XVIII. Yüzyıl Kıbrıs Kadı Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkilerinin İslâm Şahıs ve Miras Hukuku Açısından Tahlili

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 193 - 214, 30.11.2016

Öz

Yakın tarihte yaşanan birtakım siyasî krizlerin ardından hâlâ

kalıcı bir barışın tesis edilemediği Kıbrıs adasında, Osmanlı

hâkimiyetiyle ortaya çıkan Müslüman-zimmî (gayri müslim) ilişkileri

siyasî, sosyal ve bilhassa bilimsel yönleriyle güncelliğini koruyan

bir konudur. Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs adasına hâkimiyeti

süresince, adadaki Müslüman ve zimmî halklar arasındaki

hukukî münasebetlerin niteliği ve niceliğinin ne olduğu ve burada

İslâm hukuk teorisinin pratiğe nasıl yansıdığı soruları dikkati

celbeden hususlardır. Dolayısıyla bu çalışmada, adadaki Müslüman

ve gayri müslim halkların ortak hafızası niteliğindeki kadı

sicilleri, İslâm şahıs ve miras hukuku çerçevesinde ele alınacak ve

tahlil edilecektir. Çalışmanın amacı, söz konusu alanda meydana

gelen hukukî ilişkilerin tespit edilmesi ve İslâm hukukuyla olan

irtibatının ortaya konulmasıdır. Araştırmanın temel kaynaklarını

17. ve 18. yüzyılları kapsayan 22 adet Kıbrıs kadı defteri ile klasik

ve çağdaş İslâm hukuku çalışmaları oluşturmaktadır.

Kaynakça

  • Kıbrıs Şer‘iyye Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 numaralı defterler.
  • Abacı, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. yy.), T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
  • Akgündüz, Ahmet – Cin, Halil, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011. Aktan, Hamza, Mukayeseli İslâm Miras Hukuku, Işık Akademi Yay., İstanbul 2008. “Miras”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. XXX, İstanbul 2005, ss. 143-145. “Vesâyet”, İslâm’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (İ.İ.İ.G.Y.A.), C. IV, İstanbul 1997, ss. 456-458.
  • Aybakan, Bilal, “Vekâlet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2013, ss. 1-6.
  • Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Hars Yay., İstanbul 2005.
  • Bardakoğlu, Ali, “Vesâyet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2010, ss. 66-70.
  • Berki, Ali Himmet, İslâm Hukukunda Ferâiz ve İntikal, sdl. İrfan Yücel, Diyanet İşleri Başkanlığı (D.İ.B.) Yay., Ankara 1986.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yay., İstanbul 1970.
  • el-Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed b. İyâz, el-Fıkh ale’l-Mezâhibi’l-Erba‘a, I-V, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1972.
  • Cin, Halil – Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yay., Konya 2003.
  • Çiçek, Kemal, Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698- 1726 A.D., Yayımlanmamış Doktora Tezi, The Faculty of Arts of the University of Birmingham, Birmingham 1992.
  • Güler, Ümit, 17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs Şer‘iyye Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Bursa 2015.
  • el-Halebî, Burhaneddîn İbrâhim b. Muhammed b. İbrâhim, Mülteka’l-Ebhur, I-II, thk. Vehbi Süleyman Gavecî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1989.
  • Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., İstanbul 2001.
  • Karataş, Ali İhsan, Mahkeme Sicillerine Göre 18. Yüzyılda Bursa’da Gayrimüslimler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2005.
  • Mahmesânî, Subhi, el-Mebâdiü’ş-Şer‘iyye ve’l-Kânûniyye fi’l-Hacr ve’n-Nafakât ve’l- Mevâris ve’l-Vasiyye, Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.
  • Muhammed Kadri Paşa, el-Ahkâmü’ş-Şer‘iyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, dirâse ve thk. Muhammed Emin Saraç, Ali Cum‘a Muhammed, Dârü’s-Selâm, Kahire 2006.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, I-X, Çağrı Yay., İstanbul 1983.
  • Şa‘bân, Zekiyyüddin – Gundur, Ahmed, Ahkâmü’l-Vasiyye ve’l-Mîrâs ve’l-Vakf fî Şerîati’lİslâmiyye, Mektebetü’l-Felâh, Kuveyt 1989.
  • Şelebî, Muhammed Mustafa, Ahkâmü’l-Mevâris Beyne’l-Fıkh ve’l-Kânûn, Dârü’n- Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut 1978.
  • Şeyhîzâde, Gelibolulu Damad Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman, Mecmaü’l- Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, I-IV, thr. Halil İmrân el-Mansûr, Dârü’l-Kütübü’lİlmiyye, Beyrut 1998.
  • Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-Dirâseti’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, 9. Baskı, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut 1986.
  • Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhü’l-İslâmî ve Edilletuhu, I-VIII, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1985.
Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 193 - 214, 30.11.2016

Öz

The Relations between the Muslims and Dhimmis (non-muslims)

and Their Analysis from the Point of View of Islamic Law of Person

and Law of Inheritance According to Cyprus Qadi Records between

17th and 18th Centuries

Cyprus, still politically a volatile region, established a unique

sociocultural relationship between Muslims and Dhimmis since

the Ottoman administration. Quality and quantity of Muslim and

Dhimmi legal relationships and practices of Islamic law are intriguing

issues under Ottoman sovereignty in the island of Cyprus.

The goal of this study is to present the relevance of Muslim-

Dhimmi legal relationships in terms of Islamic law in the Island

of Cyprus. The resources of this study contain 22 qadi record

notebooks which cover 17th and 18th centuries and classical and

modern literature on Islamic jurisprudence.

Kaynakça

  • Kıbrıs Şer‘iyye Sicilleri, 1B, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 numaralı defterler.
  • Abacı, Nurcan, Bursa Şehrinde Osmanlı Hukukunun Uygulanması (17. yy.), T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
  • Akgündüz, Ahmet – Cin, Halil, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2011. Aktan, Hamza, Mukayeseli İslâm Miras Hukuku, Işık Akademi Yay., İstanbul 2008. “Miras”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. XXX, İstanbul 2005, ss. 143-145. “Vesâyet”, İslâm’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (İ.İ.İ.G.Y.A.), C. IV, İstanbul 1997, ss. 456-458.
  • Aybakan, Bilal, “Vekâlet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2013, ss. 1-6.
  • Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, 5. Baskı, Hars Yay., İstanbul 2005.
  • Bardakoğlu, Ali, “Vesâyet”, DİA, C. XLIII, İstanbul 2010, ss. 66-70.
  • Berki, Ali Himmet, İslâm Hukukunda Ferâiz ve İntikal, sdl. İrfan Yücel, Diyanet İşleri Başkanlığı (D.İ.B.) Yay., Ankara 1986.
  • Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yay., İstanbul 1970.
  • el-Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed b. İyâz, el-Fıkh ale’l-Mezâhibi’l-Erba‘a, I-V, Dârü’l-Fikr, Beyrut 1972.
  • Cin, Halil – Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yay., Konya 2003.
  • Çiçek, Kemal, Zimmis (Non-Muslims) of Cyprus in the Sharia Court 1110/39 A.H. / 1698- 1726 A.D., Yayımlanmamış Doktora Tezi, The Faculty of Arts of the University of Birmingham, Birmingham 1992.
  • Güler, Ümit, 17. ve 18. Yüzyıl Kıbrıs Şer‘iyye Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkileri ve İslâm Hukuku Açısından Tahlili, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bil. Enst., Bursa 2015.
  • el-Halebî, Burhaneddîn İbrâhim b. Muhammed b. İbrâhim, Mülteka’l-Ebhur, I-II, thk. Vehbi Süleyman Gavecî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1989.
  • Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., İstanbul 2001.
  • Karataş, Ali İhsan, Mahkeme Sicillerine Göre 18. Yüzyılda Bursa’da Gayrimüslimler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2005.
  • Mahmesânî, Subhi, el-Mebâdiü’ş-Şer‘iyye ve’l-Kânûniyye fi’l-Hacr ve’n-Nafakât ve’l- Mevâris ve’l-Vasiyye, Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.
  • Muhammed Kadri Paşa, el-Ahkâmü’ş-Şer‘iyye fi’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye, dirâse ve thk. Muhammed Emin Saraç, Ali Cum‘a Muhammed, Dârü’s-Selâm, Kahire 2006.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, I-X, Çağrı Yay., İstanbul 1983.
  • Şa‘bân, Zekiyyüddin – Gundur, Ahmed, Ahkâmü’l-Vasiyye ve’l-Mîrâs ve’l-Vakf fî Şerîati’lİslâmiyye, Mektebetü’l-Felâh, Kuveyt 1989.
  • Şelebî, Muhammed Mustafa, Ahkâmü’l-Mevâris Beyne’l-Fıkh ve’l-Kânûn, Dârü’n- Nehdati’l-Arabiyye, Beyrut 1978.
  • Şeyhîzâde, Gelibolulu Damad Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman, Mecmaü’l- Enhur fî Şerhi Mülteka’l-Ebhur, I-IV, thr. Halil İmrân el-Mansûr, Dârü’l-Kütübü’lİlmiyye, Beyrut 1998.
  • Zeydan, Abdülkerim, el-Medhal li-Dirâseti’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, 9. Baskı, Müessesetü’r- Risâle, Beyrut 1986.
  • Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhü’l-İslâmî ve Edilletuhu, I-VIII, 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, Dimaşk 1985.
Toplam 23 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Ümit Güler

Yayımlanma Tarihi 30 Kasım 2016
Gönderilme Tarihi 15 Eylül 2016
Kabul Tarihi 18 Ekim 2016
Yayımlandığı Sayı Yıl 2016 Cilt: 2 Sayı: 2

Kaynak Göster

ISNAD Güler, Ümit. “XVII. Ve XVIII. Yüzyıl Kıbrıs Kadı Sicillerine Göre Müslüman-Zimmî İlişkilerinin İslâm Şahıs Ve Miras Hukuku Açısından Tahlili”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 2/2 (Kasım 2016), 193-214.

Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.